شناخت بیماری های بافت نگهدارنده دندان و ایمپلنت

بافت نگهدارنده دندان
ثبات و پایداری دندان در داخل دهان توسط استخوان و الیافی که دندان را به استخوان متصل می سازند تامین می شود. الیاف پریودنتال برای حفظ سلامت دندان ها ضروری هستند. در صورت تجمع باکتری و تشکیل پلاک باکتریایی در اطراف دندان ها این الیاف دچار التهاب و عفونت شده با تخریب استخوان زیرین منجر به لق شدن و از دست دادن دندان ها می گردند. به بافت نرمی که دورتادور دندان را در بر گرفته است ، لثه یا gingiva و به مجموع لثه، استخوان پشتیبان و الیاف نگهدارنده دندان ، پریودنشیوم periodontium می گویند.

علم پریودنتولوژی به بررسی این بافت ها در سلامت و بیماری می پردازد. به دلیل آن که ماندگاری و عملکرد درست دندان ها و سیستم جونده به بافت های نگهدارنده آن وابسته می باشد توجه فراوانی به این مباحث در دندان پزشکی شده است. این علم برای حفظ و ارتقای کیفیت زندگی تمامی گروه های سنی در جوامع انسانی مختلف کارساز می باشد. به متخصصان این رشته پریودنتیست گفته می شود.

نشانه های بیماری لثه و پریودنشیوم
شایع ترین نشانه ظاهری بیماری های التهابی لثه خونریزی و تغییر رنگ لثه است. لثه های ملتهب به رنگ قرمز در می آیند و با کوچکترین تحریکی خونریزی می کنند. بایستی با مراجعه منظم هر سه ماه یک بار به دندان پزشک از سلامت دندان و لثه اطمینان حاصل نمود.

لثه های بین دندان های این بیمار بسیار ملتهب و بیمار است. رنگ قرمز و خونریزی از لثه نشانه ظاهری است که می تواند وجود مشکل جدی تر در بافت های عمقی تر را اعلام کند
با تجمع میکروارگانیسم های بیماریزا بر روی دندان به دلیل بهداشت ناکافی، بافت های عمقی تر درگیر می شوند. الیاف پریودنتال تخریب می گردند وچسبندگی لثه به دندان کم شده و پاکت پریودنتال تشکیل خواهد شد. با رسیدن التهاب به استخوان تحلیل استخوان رخ می دهد که غیر قابل برگشت است و درمان آن نیازمند استفاده از روش های درمان تخصصی است.

راه های پیشگیری
ساده ترین راه درمان پیشگیری از بروز بیماری است. بایستی با استفاده از مسواک و نخ دندان پلاک های پر از باکتری را از روی دندان ها برداشت. اگر پلاک ها بر روی دندان بمانند تبدیل به جرم های سخت می شوند که دیگر با مسواک برداشته نخواهند شد. در این حالت، جرم گیری یعنی تمیز کردن سطح دندان از رسوبات سفت شده بر آن, یک درمان پیشگیرانه است که مانع پیشرفت بیماری پریودنتال خواهد شد. هرچند، در صورت درگیری الیاف عمقی و یا تحلیل استخوان لزوم کنار زدن بافت لثه و انجام جراحی برای اصلاح نواقص غیرقابل برگشت مطرح می گردد. حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود بیماری هم نیازمند رعایت بهداشت و مراجعات دوره ای منظم می باشد.

درمان های غیر جراحی
در غالب موارد، دندان پزشک یا پریودنتیست شما درمان را با روش های غیرجراحی آغاز می نمایند. این درمان ها شامل جرم گیری، برداشت بافت لثه ای ملتهب (کورتاژ)، درمان ضد میکروبی شامل آنتی بیوتیک و دهان شویه های شیمیایی یا گیاهی، اصلاح تماس های بین دندانی، و کنترل شرایط سیستمیک مانند دیابت ، تغییرات هورمونی، و مصرف داروهایی است که می تواند در روند بیماری پریودنتال اثرگذار باشد. از آنجا که عفونت های پریودنتال به راحتی وارد جریان خون می شوند، ماندگاری این بیماری می تواند برای بیماران قلبی و دیابتیک و نیز سلامت مادر و جنین زنان باردار خطرناک باشد. انجام به موقع و درست درمان های غیرجراحی می تواند ضمن بازگرداندن سلامت بافت های نگهدارنده دندان باعث بهبود شرایط سیستمیک نیز می گردد. از این رو است که معاینات پریودنتال و درمان های غیر جراحی برای تمامی بیماران دیابتیک و نیز مادران باردار لازم است.

دندان های پوشانده شده با جرم و پلاک (نیمه راست) پس از انجام جرم گیری نمای طبیعی خود را به دست می آورند (نیمه چپ)

درمان جراحی
منطق درمان های جراحی پریودنتال به شکل ساده این است که با کنار زدن لثه به بافت های عمقی تر دسترسی پیدا شود تا عمل جرم گیری و رفع نواقص ایجاد شده بر اثر بیماری ممکن گردد. البته موارد کاربرد جراحی های پریودنتال بسیار گسترده تر است و شامل انواع زیر می شود: جراحی افزایش طول تاج به منظور آماده سازی دندان برای ترمیم نهایی, پیوند بافت نرم برای بازسازی لثه از دست رفته یا درمان تحلیل لثه, برداشت ضایعات بافت نرم با لیزر, بازسازی استخوان پشتیبان دندان, کشیدن محافظه کارانه دندان و حفظ استخوان, بازسازی استخوان بی دندان, پیوند استخوان در زیر غشای سینوس فک بالا با هدف ممکن ساختن کاشت ایمپلنت, کاشت ایمپلنت, و درمان جراحی بافت های بیمار اطراف ایمپلنت و …

کنار زدن بافت لثه در زمان جراحی باعث دسترسی به بافت های عمقی تر و ایجاد فرصتی برای درمان ضایعات استخوانی شده است

درمان های بازسازی کننده
پریودنتیست شما با توجه به نوع تحلیل استخوان دست به انتخاب روش درمان خواهد زد. در بسیاری از موارد امکان بازسازی استخوان از دست رفته با کمک پیوندهای استخوان مصنوعی وجود دارد. حتی اگر دندان غیرقابل نگهداری تشخیص داده شود, بهتر است که حفره برجای مانده پس از کشیدن دندان با مواد مخصوص پر شود تا استخوان طبیعی ساخته شده امکان درمان های مطمئن تر همچون ایمپلنت فراهم باشد.

موفقیت درمان های ایمپلنت
بازسازی دندان از دست رفته با موادی مشابه ریشه و تاج دندان طبیعی یک آرزو بوده و هست. اگرچه با تحقیقاتی که در زمینه سلول های بنیادی انجام می گیرد می توان به ساخت دندان برای افراد بی دندان اندیشید, اما کارسازترین درمانی که اکنون در دسترس است استفاده از ایمپلنت های دندانی است. ایمپلنت ها مواد زیست سازگاری از جنس تیتانیوم در ابعادی شبیه ریشه دندان هستند که در داخل استخوان کارگذاشته می شوند. به دلیل توانایی بالای تیتانیوم در برقراری ارتباط بیولوژیک با استخوان و انتقال نیرو می توان بر روی این پایه های مصنوعی انواع پروتزهای نیمه متحرک (اوردنچر) و یا ثابت (مشابه روکش روی دندان) را تهیه نمود.

اگرچه موفقیت درمان های ایمپلنتی بسیار بالا است, اما موارد متعددی از بیماری بافت اطراف ایمپلنت نیز گزارش می شود. اگر بیمار از نظر سلامت عمومی در وضعیت پایداری باشد و عوامل خطر سازی همچون مصرف سیگار باعث اخلال در روند ترمیم بافت نشود, امکان کاشت موفقیت آمیز ایمپلنت و اتصال محکم آن به استخوان بسیار بالا است. مشکل زمانی بروز می کند که پس از ساخت پروتز, بیمار و درمانگر از پیگیری درمان غفلت می کنند و تجمع پلاک باعث بروز التهاب در بافت های اطراف ایمپلنت می شود. تقریبا مشابه آنچه در مورد دندان های طبیعی و بیماری پریودنتیت گفته شد, تجمع پلاک در کنار ایمپلنت های کاشته شده نیز می تواند باعث جداشدن بافت نرم از کنار ایمپلنت و تحلیل استخوان پشتیبان آن شود. بنابراین باید با دقت کافی در طراحی و انجام درمان از تحویل یک پروتز متکی بر ایمپلنت کارآمد و بهداشتی اطمینان حاصل نمود و سپس با مراجعات دوره ای و رعایت کامل بهداشت با وسایل خاصی که درمانگر تجویز می کند, دوام نتایج درمان را تضمین کرد.

تمیز نمودن سطوح پروتز ساخته شده برا ایمپلنت برای حفظ سلامت بافت های دورتادور آن ضروری است