رادیوگرافی دندان چیست | هرآنچه از رادیوگرافی دندان باید بدانید

رادیوگرافی دندان

برای تشخیص موقعیت و میزان پوسیدگی دندان و برای شرایط دندان ها ی در حال رویش رادیوگرافی دندان بیشترین کاربرد را دارد.

در این مطلب مروری داریم بر انواع رادیوگرافی دندان و کاربرد آن در کودکان، بزرگسالان و خانم های باردار . همچنین بر اثرات جانبی و عوارض رادیوگرافی که ناشی از اشعه ایکس است .

رادیوگرافی تک دندان یا A ( Peri Apical)

این نوع از رادیوگرافی دندان برای تشخیص مشکلات موضعی تاج و ریشه دندان ها مانند بررسی وجود عفونت در انتهای ریشه یا پوسیدگی تاج دندان خاصی بکار می رود . همچنین در حین و پس از عصب کشی دندان (درمان ریشه ) برای تعیین طول ریشه و کیفیت پرشدگی ریشه دندان استفاده می شود . در اکثر مطب های دندانپزشکی دستگاه رادیوگرافی تک دندان وجود دارد.

رادیوگرافی بایت وینگ (Bite Wing)

رادیوگرافی بایت وینگ بطور دقیق نواحی بین دندانی را نشان می دهد و بهترین نوع عکس برداری تشخیصی برای پوسیدگی های بین دندانی است. در تهیه این رادیوگرافی بایت وینگ بیمار باید بخش مقوایی یا کاغذی از فیلم رادیوگرافی را با دندانهایش گاز بگیرد تا همزمان عکس دندانهای بالا و پایین در عکس بیفتد.

رادیوگرافی OPG:

امروزه رایج ترین نوع عکس دندان که به اسم عکس کلی دندان هم معروف است، رادیوگرافی OPG است .

OPG مخفف کلمات Ortho-Pantomo-Gram می باشد که نمای پانورامیک (panoramic) یا عریض (wide) از قسمت تحتانی صورت را نمایش می دهد و در آن فک بالا و پایین فک بالا بخشی از بینی ، چانه، مفصل فک و استخوان ها ………….. در زیر فک دیده می شود.

OPG برای یک دید کلی از شرایط تاج و ریشه دندان ها، بررسی دندان های عقل و دندان های نهفته ، وضعیت رویش دندانهای دائمی در کودکان و شکستگی های فک کاربرد دارد. اما برای تشخیص دقیق پوسیدگی ها مناسب نیست.

میزان اشعه x که با گرفتن عکس OPG به سر و صورت میخورد معادل است با 4عدد عکس تکی ( پری اپیکال یا بایت وینگ) .

رادیوگرافی سه بعدی یا CBCT

عکس سه بعدی یا رادیوگرفی سه بعدی CBCT نوعی سی تی اسکن فک و صورت و ندان است که با کمک کامپیوتر تصویر سه بعدی در مقاطع عرضی ، طولی و عمق را نمایش می دهد و شکل ناحیه موردنظر را به صورت تصویر سه بعدی که قابل اندازه گیری ابعاد است ارائه می دهد. مهمترین کاربرد آن در انجام ایمپلنت های دندانی است که به عنوان تعیین کننده عرض و ارتفاع و تراکم استخوان در ناحیه ای که قرار است ایمپلنت انجام شود استفاده می شود.

CBCT مخفف عبارت Cone Beam Computerized Tomography می باشد.

رادیوگرافی دندان در بارداری

انجام رادیوگرافی دندان در بارداری توصیه نمی شود . اگر در شرایط اورژانس و با محافظ سر بی که از گردن تا پایین لگن خانم باردار را می پوشاند تا مانع از برخورد اشعه x به شکم و جنین در حال رشد شود. زیرا اشعه x بر اثر برخورد به سلول های مختلف می تواند باعث تغییرات DNA و جهش های ژنی و کرومزومی شود که برای جنین در حال رشد بسیار خطرناک است و ممکن است بیماریهای نقص عضو یا آنومالی های ژنتیکی در نوزاد ایجاد کند.

پیشگیری از عوارض رادیوگرافی و اشعه X

مهمترین اقدام در پیشگیری از عوارض عکس های رادیوگرافی و اشعه X، عدم تجویز غیرضروری آنهاست. یعنی پزشک یا دندانپزشک فقط در موارد خیلی ضروری که تشخیص بدن انجام رادیوگرافی مقدور نیست باید نسبت به انجام یا دستور رادیوگرافی های مختلف اقدام نماید.

دومین اقدام برای کاهش عوارض اشعه X در رادیوگرافی دهان و فک و صورت به کاربردن محافظ سربی تیروئید روی گردن است که ما در مرکز دندانپزشکی دکتر احسان صادقی نژاد که رادیوگرافی تک دندان PA و Bit wing (Bw) انجام می دهیم برای همه بیماران قبل از انجام رادیوگرافی محافظ تیروئید روی گردن می بندیم که از برخورد اشعه با غده تیروئید و آثار آن جلوگیری نماییم.

اطلاعات مفید در مورد عکس رادیوگرافی در لابراتوار

انواع عکس دندان

به طور کلی دو نوع عکس دندان وجود دارد:

عکس داخل دهانی که در آن فیلم پرتوی ایکس در داخل دهان قرار داده میشود
عکس خارج دهانی که در آن فیلم در خارج از دهان بیمار قرار میگیرد.

در مرکز تخصصی رادیو گرافی دکتر صادقی نژاد در کرج، هنگام تهیه عکسهای رادیوگرافی داخل دهانی، برای بیمار محافظ گردن و تیروئید در برابر اشعه گذاشته می شود. و با کمترین آسیب به بیمار و دقیق ترین تجهیزات تخصصی عکس برداری رادیو گرافی تهیه میشود.

عکس داخل دهانی دندان

عکس پرتوی ایکس داخل دهانی، متداولترین نوع عکسهای پرتوی ایکس دندان هستند. چند نوع عکس پرتوی ایکس داخل دهان وجود دارد که کاربردهای متفاوتی دارند:

عکس پرتوی ایکس بایت وینگ :

در این عکسها جزئیاتی از دندانهای بالا و پاین در یک ناحیه مشخص از دهان دیده میشود. هر عکس بایت وینگ یک دندان را از تاج (بخش سفید رنگ دندان که بیرون از دهان قرار دارد) تا سطح استخوان زیرین نشان میدهد. عکس بایت وینگ دندان میتواند پوسیدگی بین دندانها و تفییر ضخامت استخوان پیرامون در اثر بیماری لثه را شناسایی نماید. عکس پرتوی ایکس بایت وینگ به شناسایی وضعیت روکش دندان یا ترمیمهای دیگر دندان مانند بریج نیز کمک میکند. همچنین میتوان به کمک آن هر گونه ساییدگی، استهلاک یا تخریب پر شدگی دندان را مشاهده نمود.

عکس پرتوی ایکس محیطی

در این عکس تمامی ساختار یک دندان از تاج تا فراتر از ریشه و محل اتصال دندان به فک دیده میشود. هر عکس پرتوی ایکس محیطی، تمام دندانها را در یک بخش از فک بالا یا پایین نشان میدهد. در این تصاویر میتوان هر گونه تغییرات غیر طبیعی در ریشه و ساختارهای استخوانی پیرامون را مشاهده نمود.

عکس پرتوی ایکس اکلوزال

این عکس پرتوی ایکس رشد و موقعیت یک قوس دندانی کامل در فک بالا یا پایین را نشان میدهد.

عکسهای پرتوی ایکس خارج دهانی

برای شناسایی مشکلات دندانی در فک و جمجمه از این تصاویر استفاده میشود. انواع عکس پرتوی ایکس خارج دهانی به صورت زیر است:

عکس پرتوی ایکس پانورامیک

در این تصاویر تمامی ناحیه دهان از جمله تمامی دندانهای فک بالا و پایین تنها در یک عکس واحد دیده میشود. این عکس پرتوی ایکس میتواند موقعیت دندانها کاملا بیرون زده و دندانهای در حال بیرون زدن و همچنین دندانهای نهفته را نشان داده و تومورهای دهان را شناسایی کند.

عکس پرتوی ایکس توموگرافی

در این تصاویر یک لایه مشخص یا یک بخش از دهان دیده شده و بخشهای دیگر تار میشوند. این عکس پرتوی ایکس ساختارهایی را بررسی میکند که به علت وجود ساختارهای پیرامون دیدن آنها دشوار است.

تصاویر سفالومتری

در این تصاویر تمامی یک طرف سر دیده میشود. این عکس پرتوی ایکس موقعیت دندانها نسبت به فک و نیمرخ صورت را نشان میدهد. ارتودنتیست با استفاده از این عکس پرتوی ایکس رویکرد درمانی ارتودنسی را انتخاب میکند.

سیالوگرافی

این عکس پرتوی ایکس با استفاده از رنگ مخصوصی که در غدد بزاقی تزریق میشود میتواند موقعیت آنها را به خوبی نشان دهد چرا که بافتهای نرم در حالت عادی در عکس پرتوی ایکس دیده نمیشوند. دتدانپزشک ممکن است برای بررسی مشکلات غدد بزاق مانند انسداد غدد یا سندرم شوگرن که علائمی مانند خشکی دهان و خشکی چشم ایجاد میکند این عکس پرتوی ایکس را درخواست نماید.

توموگرافی کامپیوتری

در این نوع تصویر برداری به ساختارهای داخلی دهان به صورت سه ‌بعدی توجه می‌شود. این تصاویر برای شناسایی مشکلات موجود در استخوان‌های صورت مانند کیست‌ها، تومورها و شکستگی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی

این عکس پرتوی ایکس، تصاویر سه ‌بعدی از ساختارهای دندانی، بافت‌های نرم، عصبها و استخوان ایجاد می‌نماید. این تصاویر به انتخاب محل دقیق ایمپلنت دندان و بررسی کیست‌ها و تومورهای دهان و صورت کمک می‌نماید. همچنین ممکن است به شناسایی مشکلات لثه، ریشه دندان و فک کمک نماید. توموگرافی کامپیوتری ( سی تی ) پرتو مخروطی شبیه به سی تی دندان‌پزشک معمولی است و در هر دو روش تصاویر با کیفیت ایجاد می‌شود. با این حال روش تصویر برداری متفاوت است. دستگاه توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی دور سر بیمار چرخیده و تمام داده‌ ها را تنها در یک چرخش به دست می‌آورد در حالی که در توموگرافی کامپیوتری معمولی دستگاه چندین مرتبه دور سر بیمار چرخیده و داده‌ ها را جمع ‌آوری می‌کند. در این روش میزان تشعشع بیشتر از توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی است. مزیت منحصر به فرد توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی این است که می‌توان آن را در مطب دندانپزشکی استفاده کرد در حالی که در توموگرافی کامپیوتری دندانپزشکی تنها باید به مراکز تصویر برداری یا بیمارستان‌ها مراجعه کنید.

عکس دیجیتالی

در تصویر برداری دیجیتالی عکس دو بعدی ایجاد می‌شود که مستقیماً به صورت داده دیجیتالی به کامپیوتر ارسال می‌شود و می‌توانید تصاویر را بر روی نمایشگر کامپیوتر مشاهده کرده و یا آن را به صورت کاغذی چاپ کنید. این کار ظرف چند ثانیه انجام می‌شود. تصویر برداری دیجیتالی چند مزیت مهم در مقایسه با عکس‌های پرتوی ایکس معمولی دارد. عکس تهیه شده را می‌توانید در کامپیوتر بزرگ کرده و با وضوح بهتر مشاهده کنید. عکس را می‌توانید ظرف چند ثانیه به دندانپزشک و یا تکنسین‌های دیگر جهت دریافت نظر آنها و یا ساخت پروتز و ترمیم ارسال کنید. عکس را می‌توانید با تصاویر قبلی به راحتی مقایسه کنید و تغییرات ایجاد شده را مشاهده نمایید. همچنین میزان تشعشع در این تصویر برداری کمتر است.